Οι φιλίες στο Facebook

11 Φεβ 10 - 11:08

Ο Ρόμπιν Ντάνμπαρ (δίπλωμα φιλοσοφίας και ψυχολογίας από το Όξφορντ, phD από το πανεπιστήμιο του Μπρίστολ) μας εξηγεί με επιστημονικό τρόπο γιατί όσοι άνθρωποι δηλώνουν ότι έχουν πάνω από 150 φίλους στο Facebook, απλά ψεύδονται...

Διάβασα πρόσφατα μια συνέντευξη των Sunday Times, που με έκανε να διασκεδάσω, όπου ο Ρόμπιν Ντάνμπαρ, σήμερα καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο του Όξφορντ, εξηγεί ότι δεν μπορούμε να έχουμε περισσότερους από 150 φίλους (ανθρώπους που να ενδιαφερόμαστε γι’ αυτούς) στο Facebook ή οπουδήποτε αλλού. Είμαι στο Facebook 5 χρόνια τώρα, με έβαλε εκεί μια καλή μου φίλη, και εξαρχής ένιωθα δέος (ή ζήλια, αν προτιμάτε) γι’ αυτούς που είχαν 400 και 600 φίλους, έμοιαζαν να είναι πολύ πιο κοινωνικά επιτυχημένοι από μένα. Μετά από 5 χρόνια, κατάφερα να έχω 165 φίλους, αρκετά ικανοποιητικό νούμερο, αλλά αρκετοί από αυτούς τους 165 έχουν πάνω από 1000 φίλους!

Ο Ντάνμπαρ έγινε ευρύτερα γνωστός το 1993 όταν πρότεινε στην επιστημονική κοινότητα μια πρόταση που είναι γνωστή ως ο αριθμός Ντάνμπαρ και η οποία παρουσιάζει κατά τη γνώμη μου μεγάλο ενδιαφέρον. Ο Ντάνμπαρ μελέτησε τα πρωτεύοντα θηλαστικά, κυρίως πιθήκους, για τους οποίους διαθέτουμε τόνους επιστημονικών διατριβών και σκέφτηκε να κάνει μια σύγκριση. Είναι γνωστό ότι τα πρωτεύοντα θηλαστικά συντηρούν ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς και αυτό το καταφέρνουν παρέχοντας, και δεχόμενα, εξυπηρετήσεις. Στην κοινωνία των πιθήκων, όπως και σε αυτή των ανθρώπων, ισχύει ο κανόνας: το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το πρόσωπο. Δημιουργούνται στενές παρέες, κλίκες, οι οποίες συνεργάζονται ή αντιμάχονται άλλες παρέες δίδοντας πραγματικά κοινωνική υφή σε αυτό που συμβαίνει. Η παρατήρηση των επιστημόνων, πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων, είναι ότι ο αριθμός των ομάδων που σχηματίζονται σε μια κοινωνία πρωτευόντων θηλαστικών, είναι περιορισμένος. Αυτό συμβαίνει λόγω κατασκευής του εγκεφάλου, κυρίως του νεοφλοιού (neocortex) τον οποίο απόκτησαμε σχετικά πρόσφατα. Ένας πίθηκος δεν μπορεί να ανιχνεύσει πάνω από έναν ορισμένο αριθμό πιθήκων, πόσο μάλλον να κάνει σχέση μαζί τους. Ο αριθμός των φίλων που μπορεί να κάνει, είναι απόλυτα περιορισμένος.

Ο Ντάνμπαρ συνέκρινε τα πρωτεύοντα θηλαστικά με τον άνθρωπο και έβγαλε μια θεωρία που βασιζόταν σε επιστημονικές μελέτες του παρελθόντος που είχαν κυρίως να κάνουν με την κοινωνική συμπεριφορά πιθήκων και ανθρώπων. Μελέτησε κυρίως ανθρωπολόγους και παλαιοντολόγους και είδε ότι ο αριθμός 150, που έμελλε να γίνει ο αριθμός Ντάνμπαρ για τον οποίο σας γράφω σήμερα, επαναλαμβανόταν συνέχεια. Διάβασε για παράδειγμα, ότι ο αριθμός των κατοίκων ενός ανθρώπινου χωριού της νεολιθικής εποχής ήταν 150, ένας αριθμός που επαληθευόταν από πολλές μελέτες. Πότε απόκτησε ο άνθρωπος αυτό το πρόσθετο τμήμα του εγκεφάλου, υπεύθυνο γι’ αυτό το τόσο σημαντικό που ονομάζουμε συνείδηση; Ύστερα από περισσότερα από 100 χρόνια επιστημονικών ερευνών, λέμε σήμερα ότι τον απόκτησε, περίπου, πριν από 250.000 χρόνια, κατά τη διάρκεια της Πλειστοκαίνου. Ο Ντάνμπαρ μελέτησε εξαντλητικά τις μελέτες των ανθρωπολόγων και διαπίστωσε και πάλι ότι οι ομάδες των κυνηγών-συλλεκτών δεν ξεπερνούσαν τα 150 άτομα. Μελέτησε όμως και πολλά άλλα πράγματα, τα οποία παρέθεσε στη θέση του, όπως για παράδειγμα ότι η βασική ομάδα του στρατού των Ρωμαίων, όταν η Ρώμη ήταν υπερδύναμη, αποτελείτο από 150 άνδρες. Οι άνδρες ενός λόχου, για το πούμε με τη δική μας ορολογία, πρέπει οπωσδήποτε να διακατέχονται από δεσμούς φιλίας, όταν πολεμάνε μαζί. Είναι αυτονόητο ότι θα πέσεις στη φωτιά για να σώσεις τον αγαπημένο σου φίλο που κινδυνεύει από τα κοντάρια των εχθρών... Φαίνεται, πιο καθαρά ύστερα από τη συμβολή του Ντάνμπαρ, ότι ο αριθμός των προσώπων με τα οποία μπορούμε να έχουμε μια αποδεκτή κοινωνική σχέση δεν ξεπερνά τα 150. Πάνω από αυτό το νούμερο, οι φίλοι που έχουμε στο Facebook είναι κυριολεκτικά εικονικοί, δεν έχουμε καμία απολύτως σχέση μαζί τους.

Ένιωσα να παίρνω το αίμα μου πίσω, ο αριθμός των φίλων μου στο Facebook είναι 165, ξεπερνάει μόλις λιγάκι τον αριθμό Ντάνμπαρ, άρα δεν είμαι μεγάλος επιδειξίας, όπως κάτι άλλοι που επιδεικνύουν 800 ή και 1000 ή και παραπάνω φίλους. Κοίταξα από περιέργεια τους φίλους που έχω στο Facebook και αναρωτήθηκα για πόσους από αυτούς ενδιαφέρομαι (αλληλογραφώ, στέλνω δωράκια, βλέπω τα βιντεάκια που μου στέλνουν) και συνειδητοποίησα ότο είμαι όντως επιδειξίας, οι πραγματικοί μου φίλοι είναι λιγότεροι από 10. Πλάκα έχει. Πέρα από την πλάκα, ο αριθμός Ντάνμπαρ δεν προκύπτει από τη συστηματική παρατήρηση των φιλικών σχέσεων που διατηρούν οι άνθρωπη στην εποχή μας, προκύπτει από παρατηρήσεις πάνω σε πιθήκους και από τη μελέτη προγενέστερων επιστημονικών εργασιών κι έτσι παραμένει ανοικτός σε αντιρρήσεις. Σε σχέση όμως με το Facebook, συμφωνώ απόλυτα, μικρούς ή μεγαλύτερους κοινωνικούς δεσμούς μπορούμε να έχουμε με πολλούς, η φιλία είναι όμως από τη φύση της δύσκολη, πιστεύω ότι είναι προνομιούχοι και τυχεροί όσοι έχουν πάνω από δυο-τρεις αληθινούς φίλους.

tags Facebook, ανθρώπινες σχέσεις, κοινωνιολογία, φιλία, ψυχολογία