αριστερά...

Μικρά βιβλία για μεγάλα όνειρα

Κυριακή, Φεβρουάριος 07, 2010

«Αριστερά έπεσε» ο Νίκος Μπελογιάννης

Σήμερα δημοσιεύθηκε στο Εθνος της Κυριακής το κείμενό μου για το βιβλίο της Ελλης Παππά Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου, το οποίο θα κυκλοφορήσει εντός των ημερών από τις εκδόσεις «Αγρα». Ιδού το δημοσίευμα, με τίτλο «Αριστερά έπεσε»ο Νίκος Μπελογιάννης:









Ενα πολύ ωραίο δημοσίευμα επί του ίδιου θέματος, έχει η «Αυγή» αναζητήστε το

posted by Εαρινή Συμφωνία at 7.2.10

α' ανάρτηση 11/2/10 12:04

Β' τώρα!

Η Ελλη Παππά είχε κυκλοφορήσει το «Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου» στα 1991, σε μια αυτo-έκδοση («σαμιζντάτ», σύμφωνα με την ορολογία της Επανάστασης του 1917), κάνοντας την εκτύπωση και τη βιβλιοδεσία σε ένα κατάστημα κομπιούτερ στου Ζωγράφου, που τύπωνε τις πτυχιακές εργασίες των φοιτητών. Ηταν η συμβολή της στον προσυνεδριακό διάλογο του 13ου Συνεδρίου του ΚΚΕ. Οχι μονάχα δεν διαβάστηκε από το ευρύ κοινό -παρά από ελάχιστους φίλους τους οποίους η ίδια προμήθευσε με αντίτυπα-, αλλά είναι αμφίβολο και αν διαβάστηκε από τους αρχικούς αποδέκτες του. Ισως το πακέτο με τα αντίτυπα που έστειλε βρίσκεται ακόμα κλειστό σε κάποια γωνιά. «Ουδείς της απάντησε, ουδείς ασχολήθηκε. Περίπου το περίμενε, όμως», μας λέει ο γιος της, Νίκος Μπελογιάννης. Η συζήτηση μαζί του έγινε με αφορμή την αναμενόμενη έκδοση του βιβλίου από την «Αγρα». Μια έκδοση που θα γίνει τόσα χρόνια μετά, ώστε να φτάσει, πλέον, σε αναγνώστες. Κάτι που δεν επεδίωξε η συγγραφέας. Εγραφε «γιατί την ενδιέφερε να γράψει κάτι, να υπάρχει καταγεγραμμένο, ως υποθήκη», επιμένει ο Νίκος Μπελογιάννης.

Η Ελλη Παππά με τον Νίκο Μπελογιάννη στη δίκη.

Συνέντευξη στην Αγγελική Κώττη
akotti@pegasus.gr

Πριν φτάσουμε στο 1990 θα πρέπει, όμως, να ξεκινήσουμε από το 1989...

Ενα συγκλονιστικό έτος για όλους τους αριστερούς, για εκατομμύρια εκατομμυρίων κόσμο που είχε πιστέψει από το 1905 -για να μην πούμε και από το 1871, από την παρισινή κομμούνα δηλαδή- σε κάποια οράματα και που είδε να καταρρέει ένα σύστημα όχι σαν χάρτινος πύργος, αλλά κυριολεκτικά σαν φούσκα.

Ποιοι ήταν οι προβληματισμοί της Ελλης Παππά;

Εκείνη την εποχή ήταν σοκαρισμένη, αλλά και λίγο σαν να το περίμενε. Εβλεπε τέτοιο αδιέξοδο που είχε την απορία πώς επιβίωναν αυτές οι χώρες. Είχε δει και την κατάσταση σε μερικές. Ιδιαίτερα τα ταξίδια της μετά τη δικτατορία στη Ρουμανία, ως δημοσιογράφου, ήταν πραγματικά σοκαριστικά και την έλεγε «η σαρακοφαγωμένη χώρα». Μια χώρα που διαλυόταν. Οι Ελληνες που σπούδαζαν εκεί μιλούσαν για μεγάλη διαφθορά νομενκλατούρας είτε κομματικής είτε πανεπιστημιακής είτε οτιδήποτε, για απίθανους τρόπους που περνούσαν τα μαθήματα, δωροδοκώντας τον καθηγητή με ένα κουτί «πουράκια» ζαχαροπλαστικής ή με ένα κουτί αρωματικά μαντιλάκια ή με ένα άρωμα τουαλέτας. Η κυρία καθηγητού το κρατούσε μόνο για όταν είχαν επισκέπτες και μαζεύονταν όλοι γύρω από τη λεκάνη, θαυμάζοντας τη δυτική τεχνολογία που επινόησε το να βάλει ένα σαπούνι μέσα σε ένα καλαθάκι και να το κρεμάσει από ένα άγκιστρο!

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπήρχαν στρεβλώσεις σε χώρες-δορυφόρους. Πλην όμως η συγγραφέας είχε βρει τη βασική πηγή του κακού, τη μεγάλη ιδεολογική στρέβλωση.

Οπως προκύπτει από άλλα της βιβλία, ήταν η εφαρμογή της πλατωνικής μεταφυσικής αντί του διαλεκτικού υλισμού, συν μια διαίρεση της κοινωνίας σε κάστες. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, αναφέρεται στον Λένιν. Επειδή ήταν «ταμπού» για όλους, τον είχε μελετήσει με τη δική της οπτική γωνία και έτσι εξηγούσε τις βάσεις της θεωρίας του. Δεχόταν αυτά για τα οποία είχε δικαιωθεί. Δηλαδή: όταν ο Λένιν διαφωνούσε με τη Λούξεμπουργκ και είχε δικαιωθεί η Λούξεμπουργκ, εκείνη δεν είχε λόγο να δικαιώσει τον Λένιν. Θεωρούσε ότι η θεωρία του έπαιξε ρόλο μέχρις ενός σημείου. Οπως φαίνεται, όμως, άφηνε πολλά περιθώρια διαστρέβλωσης. Κάποια από τα ήδη εξαρχής στραβά στην οικοδόμηση είναι αυτά που έβαλαν τις βάσεις για να ριζώσει ο Στάλιν και να χτίσει επάνω στο οικοδόμημα το δικό του τερατούργημα. Είναι πια θέμα των ιστορικών να διερευνήσουν πού πάτησε.

Για να ερευνήσει όμως κανείς τις πηγές, σημαίνει ότι είχε αμφιβολίες, αντιρρήσεις. Πότε ξεκίνησαν;

Από 22 Αυγούστου του 1968, με την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Πράγα. Ολες οι ελπίδες ότι σοσιαλισμός σημαίνει δημοκρατία διαψεύστηκαν μέσα σε μία μέρα. Μόλις είχε ελευθερωθεί από τη Γυάρο, όπου η χούντα την είχε στείλει εξορία και της είχαν κάνει πρόταση οι Σοβιετικοί να πάει να μείνει στη Μόσχα. Μετά την Τσεχοσλοβακία, τους είπε κατάμουτρα ότι αρνείται.

Βεβαίως, διαφωνίες είχε ακόμη από τη δεκαετία του ‘50, όταν ήταν στη φυλακή. Ενδεχομένως στην αρχή σε υποσυνείδητη φάση. Κανείς δεν τολμούσε να το παραδεχτεί ούτε και στον εαυτό του. Οι πρώτες τομές στις συνειδήσεις ξεκινούν το 1956 με το 20ό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης. Οπου καταδικάζεται μεν η προσωπολατρία, αλλά όλοι καταλαβαίνουν πολύ καλά ότι το πράγμα πήγαινε πολύ παραπέρα, ότι περνούσε και στη βάση και στο εποικοδόμημα.

Υστερα από λίγα χρόνια όμως, ξαναπήγε στο ΚΚΕ, με θετικά συναισθήματα...

Είχε την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αλλάξει τα πράγματα από τα μέσα.

Ενα γερό θεωρητικό μυαλό, ένας άνθρωπος που είχε ζήσει θύελλες και καθαιρέσεις από τα μέσα δεν έπαυε να ελπίζει.

Γιατί, ακριβώς, είχε κανείς κάτι ακόμη να ελπίζει. Κάθε ελπίδα χάθηκε το 1989. Οσο για την ίδια, είχε μερικές παραπάνω διαφωνίες από όσες της επέτρεπαν να έχει και αυτό ήταν και το λάθος της. Νόμιζε ότι μπορεί να γίνει ανεκτή. Την αφήσανε στο Κέντρο «Δημήτρης Γληνός» να έχει να παίζει. Ουσιαστικά την είχαν απομονώσει εκεί.

Παρότι η δουλειά που γινόταν στο συγκεκριμένο Κέντρο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, απευθυνόταν όμως σε ένα περιορισμένο κοινό.

Ισως ήταν ένα κοινό στο οποίο προσέβλεπε ο Περισσός για να αυξήσει την επιρροή του. Με τη δημιουργία του Συνασπισμού, η μητέρα μου είχε την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να ενωθεί η Αριστερά και ότι η ίδια μπορούσε να συμβάλει σε αυτό. Της έλεγα ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο, ότι τέτοια υπέρβαση ο Περισσός δεν μπορεί να την αντέξει, αλλά εκείνη επέμενε.

Το 1990 βρήκε, λοιπόν, την ηγεσία καταζαλισμένη από τις καταιγιστικές διεθνείς εξελίξεις, πολύ περισσότερο που, πλην του καθαρά υλικού μέρους, για εκείνην σήμαινε και την απώλεια κάθε ιδεολογικοπολιτικού σημείου αναφοράς. Είχε όμως να αντιμετωπίσει και ένα ακόμη πρόβλημα, εντός συνόρων: Με τη δημιουργία του ενιαίου Συνασπισμού, ο Περισσός έβλεπε τα μέλη και τα στελέχη του να συναγελάζονται με αναθεωρητές, με αποτέλεσμα να εκφράζουν συνεχώς απορίες, αντιρρήσεις και -άπαγε της βλασφημίας!- διαφωνίες.

Μπροστά σε αυτήν την απαράδεκτη κατάσταση, η ηγετική ομάδα αποφάσισε να αποκόψει το τμήμα το μολυσμένο από το μικρόβιο του αναθεωρητισμού (περιλαμβανομένου και μεγάλου τμήματος της ίδιας της ηγεσίας), προκειμένου να διασώσει τους υγιείς παρωπιδοφόρους. Συγκάλεσε, λοιπόν, ένα συνέδριο ιδεολογικοπολιτικής περιχαράκωσης του κόμματος ενάντια σε κάθε οπορτουνισμό, ρεβιζιονισμό κ.λπ. κ.λπ. και έτσι προέκυψε το 13ο συνέδριο τον Φλεβάρη του 1991. Μέσα σε όλον αυτό τον ορυμαγδό, η Ελλη είχε την ψευδαίσθηση ότι υπήρχε περίπτωση ποτέ να γίνει διάλογος. Ετσι, προέκυψε αυτό το βιβλίο.

Είναι επίκαιρο;

Ιδιαίτερα τώρα, με τη στροφή του Περισσού στον πιο βαθύ σταλινισμό, ναι. Ουσιαστικά έχει μετατραπεί ιδεολογικά σε ένα Μ-Λ, σε ένα ΕΚΚΕ της μεταπολίτευσης. Επομένως, το βιβλίο έχει μεγαλύτερη επικαιρότητα ακόμη και από την εποχή που γράφτηκε.

Τι έχει να προσφέρει;

Να δείξει έναν προβληματισμό που πάντα υπήρχε και που ο Περισσός τον απεχθανόταν. Θα δικαιώσει, επίσης, όλους όσοι τότε διαγράφτηκαν, εκδιώχτηκαν, συκοφαντήθηκαν από την ηγεσία εκείνη την περίοδο. Και με το κλασικό θεοκρατικό υβρεολόγιο.

Ο στρατηλάτης Στάλιν, λοιπόν, έκανε λογοκρισία;

Μόνο αυτό έκανε. Αν αυτό που έφτιαχνε ήταν σοσιαλισμός ή κομμουνισμός, δεν γίνεται μεγαλύτερη δυσφήμηση γι’ αυτές τις έννοιες. Αν ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός είναι αυτά που επαγγέλλονται τώρα στον Περισσό, υπό τα δικά του φώτα, λυπάμαι. Δεν έχουμε κανέναν λόγο να τα χρεωνόμαστε. Ενα τελείως άλλο πράγμα ονειρευόμαστε.

«Περπάτα γιε μου»

Την πρώτη φορά που ο πατέρας είδε τον λίγων μηνών γιο του, τον κράτησε στην αγκαλιά του με λαχτάρα και αγάπη και του είπε: «Περπάτα». Βιαζόταν. Βαθιά μέσα του φοβόταν πως δεν θα το έβλεπε ποτέ να περπατά, να μιλά, να μεγαλώνει.

Αφηγήτρια της σκηνής η μάνα - Ελλη Παππά. Αποτελεί ό,τι πιο τρυφερό έχω ακούσει να λέει πατέρας σε γιο. Ο μπαμπάς - Νίκος Μπελογιάννης πράγματι δεν πρόλαβε. Τον εκτέλεσαν νύχτα.

Η δεύτερη φορά που ο γιος συναντήθηκε με τον πατέρα ήταν τον περασμένο Οκτώβριο, κατά την εκταφή των οστών, προκειμένου να γίνει μαζί η κηδεία των γονιών του. Κοίταξε στο κρανίο την τρύπα από τη σφαίρα της «χαριστικής βολής» στην ένωση της σιαγόνας. «Αριστερά έπεσε», είπε ο Νίκος Μπελογιάννης - γιος. Στον τόνο της φωνής του υποκρυπτόταν μια βαθιά λύπη. Και είναι ό,τι σπαρακτικότερο έχω ακούσει να λέει γιος για πατέρα.

Απόσπασμα
Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός στην πράξη

«Τραγικότατο δείγμα εφαρμογής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και η απόφαση του Κόμματος, δηλαδή των ανώτατων οργάνων, που «κατάγγελλε» τον σύντροφό μας Νίκο Πλουμπίδη σαν «χαφιέ», μια απόφαση που ήταν εξ αντικειμένου παρανοϊκή και οδήγησε σε απίστευτα παρανοϊκές καταστάσεις το Κόμμα [...]

Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και στην προηγούμενη «καταγγελία» της ηγεσίας του ΚΚΕ, που αχρήστευσε και την προσφορά του Πλουμπίδη να σώσει τον Νίκο Μπελογιάννη και (με τον ισχυρισμό πως το γράμμα του Πλουμπίδη ήταν πλαστό και ο Πλουμπίδης βρισκόταν σε σανατόριο ανατολικής χώρας) εμπόδισε τη χρησιμοποίηση του μόνου ένδικου μέσου που απέμενε στον αγωνιστή, την προσφυγή στον Αρειο Πάγο.

Να προσθέσουμε ακόμη πως με την καταδικαστική για τον Πλουμπίδη απόφαση, το ΠΓ (σ.σ.: Πολιτικό Γραφείο) δεσμευόταν να προσκομίσει στην ΚΕ τα «αποδεικτικά» στοιχεία της «ενοχής» του, τα οποία, σύμφωνα με μαρτυρία μελών της τότε ΚΕ (σ.σ.: Κεντρική Επιτροπή), ουδέποτε προσκόμισε. Και, όμως, η ΚΕ αποδέχτηκε και επικύρωσε την απόφαση του ΠΓ χωρίς στοιχεία, με απλή προοπτική πως τα στοιχεία της «ενοχής» τού Πλουμπίδη θα τα μάθαινε σε κάποιο αόρατο και αόριστο μέλλον! Αυτοί είναι μερικοί από τους καρπούς που έδωσε ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός εφαρμοσμένος στην τραγική ελληνική πραγματικότητα».

(Απόσπασμα από το κεφάλαιο «Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός στην πράξη»)

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ

Η μελέτη του Νίκου Μπελογιάννη «Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», που μόλις κυκλοφόρησε, θα παρουσιαστεί στις 30 Μαρτίου, επέτειο της εκτέλεσής του, μαζί με το άλλο βιβλίο του, «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα». Το φθινόπωρο αναμένεται η επανέκδοση, από την «Αγρα» και πάλι, του βιβλίου της Ελλης Παππά «Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση» και από τον «Κέδρο» το «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας». Τις εκδόσεις έχει δρομολογήσει ο γιος τους, Νίκος Μπελογιάννης, μαζί με την έκδοση του φακέλου που η Ελλη Παππά είχε αφήσει στο Μουσείο Μπενάκη.